Passchendaele

Hallo Fred,

Waarom Passchendaele (tegenwoordig Passendale)? Een paar jaar geleden was ik in Dunedin, Nieuw-Zeeland. Daar is in een oud, monumentaal Brits aandoend station New Zealand’s Sports Hall of Fame. Smullen! Krakende radio opnamen en bibberende filmpjes van wedstrijden, attributen van de All Blacks – een rugbybal, een roeiboot, een speer, spikes, shirts enzovoort. Bij elke sporttak uitslagenlijsten van WK’s en Olympische Spelen, met hier en daar een Nederlander: Mia Gommers, Mexico 1968, brons op de 800 m. Je ziet het weer voor je (kijk hier).

Aan de buitenkant van het gerestaureerde station hangt een herinneringsplaat met de tekst: Passchendaele In memory of those members of the New Zealand Railways who fell in the Great War 1914 -1918:

passchendaele_plate dunedin station
Bron

Het blijkt een van de platen van een locomotief die Passchendaele is genoemd, ter ere van de 450 gesneuvelde treinwerkers in het Nieuw-Zeelandse leger die in België deelnamen aan de Eerste Wereldoorlog. Dat was de reden om de Westhoek te gaan bekijken.

Nou, het was diep indrukwekkend. Om Passchendaele en Ieper (op 13 km van elkaar) is in de Grote Oorlog eindeloos gevochten. De Nieuw-Zeelanders namen onder andere deel aan de derde slag om Ieper, van 31 juli tot 10 november 1917. Het museum en het oorlogskerkhof in Passendale bevinden zich op de plaats van deze slag: de graven liggen om de bunkers heen. Duizenden zinloze doden in het loopgravengevecht, hoewel in het museum toegelicht wordt dat deze oorlog voor Nieuw-Zeeland ook een andere nationale betekenis had. De gesneuvelden droegen bij aan een positief zelfbeeld in hun land, dat hiermee voor het eerst de negatieve identiteit ‘geworteld in Europees uitschot’ van zich af kon schudden.

De weggetjes over de heuvels en door de lagere kommen zijn groen en rustig, links en rechts boerderijen. Ondanks de vele toeristen in Ieper en Passendale fietsen we vrijwel alleen. De term ‘schuldig landschap’ van Armando dringt zich op. De natuur groeit schaamteloos door om met haar schoonheid de verschrikkingen van de cultuur uit te wissen. Alles wat de natuur heeft zien gebeuren wordt gewetenloos door haar overgroeid. De mens schaamt zich bij deze confrontatie tussen cultuur en natuur. (bron) Het vergaat me zoals Armando het zei. Kleine troost is de Stroroute, de fietsroute van Zonnebeke (vlakbij Passendale) naar slaapplaats Roeselare: die loopt over een oud spoorwegtraject langs de slagvelden, met herinneringstekens.

De cirkel van Passchendaele en Nieuw-Zeeland is rond. Op de mail die dag echter het droevige bericht van de dood van Laurens van der Graaff, alumnus Nederlands. Laurens! Ik heb twee herinneringen aan hem. De eerste is de calculerende, slimme student die zich niet erg voor historische literatuur interesseerde; de tweede is de bevlogen geraakte student die zijn missie – docent in het voortgezet onderwijs – had gevonden en zich fanatiek inspande. In beide fasen een vrolijke, humoristische jongen. Met het neerhalen van de MH17 is een nieuw schuldig landschap gecreëerd door de mens, uitvloeisel van bestuursperikelen. Er is ook een nieuwe cirkel geopend van zinloosheid en zinvolheid en het aandeel van bestuurders daarin. Terugkerende elementen zijn miscommunicatie en vooral bestuurders die over lijken gaan. We kunnen alleen maar hopen dat de dood van de inzittenden van dit vliegtuig niet zinloos zal zijn. De nationale herdenking zal trouwens plaatsvinden op 10 november a.s., de datum waarop de derde slag rond Ieper eindigde.

De vakantie is voorbij en we staan aan het begin van doorvoering op de werkvloer van de lang bediscussieerde governance. Een complexe operatie voor onderzoek, onderwijs en ondersteuning, die al meteen nog complexer wordt vanwege de afgelopen week aangekondigde bezuinigingen – uit te voeren via rationalisering van het onderwijs. Hé, een nieuwe bestuursterm! Rationaliseren betekent nu dus voortaan bezuinigen. Tijd voor transparantie en communicatie!

Hartelijke groet,

Lia